آشنایی با داروی آزاتیوپرین Azathioprine

آشنایی با داروی آزاتیوپرین Azathioprine آزاتیوپرین Azathioprine داروئی …

0 نظر

1 آبان, 1400

آشنایی با داروی آزاتیوپرین Azathioprine

آزاتیوپرین Azathioprine داروئی است که جهت درمان آرتریت روماتوئید، لوپوس، میوزیت ها و اسکولیت ها و برخی بیماری های دیگر رماتیسمی از طرف پزشکان تجویز می گردد. آزاتیوپرین در بیمارانی که پیوند اعضاء داشته اند، نیز مصرف می شود. همچنین برای درمان برخی از سرطان ها و بیماری های التهابی روده نیز از آزاتیوپرین استفاده می شود. از دیگر ویژگی های آزاتیوپرین، این است که سیستم ایمنی بدن را تضعیف می سازد. ازسوی دیگر داروی آزاتیوپرین در فرآیند درمان بیماری آرتریت روماتوئید، سبب گاهش درد و التهاب، محدود ساختن آسیب های مفصلی شده و در نهایت در دراز مدت از معلولیت بیمار جلوگیری می کند.

آزاتیوپرین Azathioprine جزو آن دسته ازداروهای زمینه ای ضد رماتیسم است که توانایی تغییر سیر بیماری را دارد. از آزاتیوپرین برای درمان موارد شدید بیماری که به درمان های دیگر جواب نمی دهد، نیز استفاده می شود. اثرات مصرف داروی آزاتیوپرین 6- 8 هفته بعد از شروع درمان آرتریت روماتوئید توسط آن دارو، آشکار می گردد و بالعکس، قطع مصرف آزاتیوپرین چند هفته بعد از شروع درمان نیز ممکن است موجب تشدید علائم بیماری مذکور شود.

شکل دارو

داروی آزاتیوپرین به شکل قرص های 50 میلی گرمی در داروخانه عرضه می شود.

موارد مصرف

با توجه به توضیحات ارائه شده در هنگام معرفی آزاتیوپرین، موارد مصرف آن دارو به شرح زیر است:

کولیت اولسراتیو، بیماری کرون، مولتیپل اسکلروزیس، آرتریت روماتوئید 1، التهاب مشیمیه، جلوگیری از رد پیوند کلیه، لوپوس اریتماتوز سیستمیک، آرتریت تاکایاسو، درماتیت آتوپیک، سارکوئیدوز.

موارد احتیاطی

موارد متعددی وجود دارد که در هنگام مصرف داروی آزاتیوپرین باید از بابت آنها محتاط بود. با هم مروری بر آن موارد خواهیم کرد:

با توجه به اینکه مصرف آزاتیوپرین ممکن است بدون اینکه علائمی ایجاد کرده و یا بروز دهد، عوارضی برای کبد و سلول های خونی ایجاد کند، لذا انجام مرتب آزمایش های خونی بیمار، می باید در دستور کار قرار گیرد. آزمایش های مزبور به ویژه در ماه های نخستین شروع درمان به وسیله آزاتیوپرین اهمیت دو جندان پیدا می کند. در این راستا، آزمایش های شمارش گلبولی و تست های کبدی هر 3 تا 4 هفته در ماه های اولیه شروع درمان و سپس هر یک تا سه ماه یک بار می باید انجام شود. آزمایش های خونی مذکور، علاوه بر اینکه وضعیت کبد و سلول های خونی بیمار را معلوم می نماید، می تواند تاثیر درمان بر بیمار را مشخص کند.
در یک حالت کلی، بیماران مصرف کننده داروهای مضعف سیستم ایمنی بدن از جمله آزاتیوپرین، بیشتر در معرض ابتلا به بیماری لنفوم و دیگر بیماری های بدخیم ها مخصوصا در منطقه پوست، قرار دارند.
در بیماران تحت درمان با آزاتیوپرین، ممکن است لکوپنی شدید، ترومبوسیتوپنی، آنمی از جمله آنمی ماکروسیتیک و پان سیتوپنی و تضعیف شدید مغز استخوان رخ دهد.
در ارتباط با بروز عفونت، بیماران مصرف کننده داروهای مضعف سیستم ایمنی بدن از جمله آزاتیوپرین، بیشتر در معرض عفونت های باکتریایی، ویروسی، فرصت طلب شامل فعال سازی مجدد عفونت های گذشته قرار دارن؛ عفونت هایی که ممکن است جدی و حتی در پاره ای موارد، کشنده نیز باشند.
در چند هفته اول درمان با آزاتیوپرین، ممکن است واکنش های ازدیاد حساسیت معدی روده ای با علائم مشخصه تهوع شدید و استفراغ روی دهد. البته عوارض مذکور با قطع مصرف آزاتیوپرین، قابل برگشت می باشند.
حتما در حین مصرف آزاتیوپرین باید آزمایش های ذیربطی که به شمارش کامل سلول های خونی منتهی می شود، به طور منظم انجام گیرد. علاوه بر آن در صورت مشاهده هر گونه خونریزی یا کبودی غیر معمول در بدن، بیمار باید موضوع را به پزشکش اطلاع دهد.
در صورتی که بیماران دارای نقص عملکرد کلیه، همزمان با مصرف آزاتیوپرین، از آلوپورینول نیز استفاده می کنند، تنظیم مقدار مصرف آزاتیوپرین باید به دقت انجام شود.

عوارض جانبی

با توجه به اینکه مصرف داروی آزاتیوپرین Azathioprine ممکن است با عوارضی همراه باشد، در صورت ابتلا به انها، پزشک معالج را باید در جریان گذاشت. البته کاهش میزان مصرف داروی آزاتیوپرین این امکان را بوجود می آورد که برخی از آن عوارض از بین بروند. فهرست عوارض احتمالی مصرف داروی آزاتیوپرین به شرح زیر است:

برآیند شده است حدود 5% از افرادی که در طول درمان شان از داروی آزاتیوپرین استفاده کرده اند، ممکن است دچار حساسیت های پوستی و از جمله حساس شدن به نور آفتاب شوند. در مورد این گونه افراد، استفاده از کرم های ضد آفتاب و به سر کردن کلاه توصیه شده است.
مصرف داروی آزاتیوپرین می تواند سبب کاهش تعداد گلبول های سفید خون بیمار شود؛ گلبول هایی که وظیفه شان مبارزه با عفونت ها است. کاهش گلبول های سفید به نوبه خود، امکان کاهش پلاکت های خون را نیز فراهم می کنند. پلاکت ها نقش موثری در جلوگیری از خونریزی دارند. با توجه به این موضوع، انجام مرتب آزمایش های خون برای کشف عوارض خونی آزاتیوپرین، ضروری می باشد. علاوه بر آن با مشاهده علائمی در بدن بیمار مانند زخم های دهان، خونریزی های زیر جلدی، خون دماغ، خونریزی از لثه، تنگی نفس، عفونت یا تب، پزشک معالج حتما باید در جریان ماوقع قرار گیرد.
همچنین در بیماران مصرف کننده آزاتیوپرین، احتمال بروز عفونت ها، به ویژه عفونت های ویروی هرپس زوستر (آبله مرغان و زونا) زیاد می شود. بیمارانی که مراحل درمان شان همراه با مصرف داروی آزاتیوپرین می باشد، باید از تماس با بیماران مبتلا به این نوع عفونت خودداری کنند. در هر حال، مصرف کنندگان آزاتیوپرین، در صورت ابتلا به هر نوع عفونت یا تب شدید، باید به پزشک شان مراجعه کنند.
مطالعات انجام شده نشان می دهد که احتمال بروز سرطان های پوست در میان بیمارانی که پس از پیوند اعضاء، از داروی آزاتیوپرین استفاده کرده اند، زیاد است. به همین ترتیب، چنین احتمالی در مورد بیماران روماتیسمی که از آزاتیوپرین استفاده می کنند نیز صادق است.

علاوه بر عوارض خاص مذکور، عوارض شایع احتمالی در بین مصرف کنندگان آزاتیوپرین، عبارت است از: تهوع، استفراغ، دردهای شکمی که برآیند شده در حدود 10 از افراد مذکور، ممکن است دچار ان بیمارهای ها شوند. برای مقابله با چنین عوارضی، مصرف دو بار خوردن قرص آزاتیوپرین به جای یک بار، خوردن قرص های مذکور به همراه غذا و استفاده از داروهای ضد تهوع میتواند مفید باشد.

در این میان عوارض کمتر شایعی نیز در میان حدود 1% از بیمارانی که از آزاتیوپرین استفاده می کنند، دیده شده و آن عوارض کبدی و لوزالمعده ای است که آزاتیوپرین با اختلال در تست های کبدی و یا التهاب کبد (هپاتیت) سبب ایجاد آن عوارض می شود. با توجه به اینکه این عارضه ممکن است بدون علائم باشد، لذا تشخیص آن تنها با انجام آزمایش های مرتب خون، امکان پذیر می باشد. بدین جهت اگر بیمار دچار علائمی مانند زردی در پوست یا چشم ها شد، می باید بلافاصله به پزشک معالج اطلاع دهد. همچنین مصرف آزاتیوپرین می تواند التهاب لوزالمعده (Pancreatitis) شود که با درد شکم همراه می باشد.

در نهایت این امکان وجود دارد که تعداد کمی از بیماران یک یا دو هفته بعد از شروع به مصرف آزاتیوپرین، دچار نوعی حساسیت دارویی شوند که با درد عضلات و تب همراه می باشد. در چنین وضعیتی، موضوع را با پزشک معالج می باید مطرح کرد.

تداخلات دارویی

به طور کلی مصرف همرمان آزاتیوپرین با دیگر داروها، می تواند منجر به تداخل دارویی گردد. بنابر این بیمار می باید پزشک معالج را از تمام انواع داروهای مصرفی، مطلع سازد. صرفنظر از آن قاعده کلی، در موارد زیر نیز تداخل داروی مورد بحث وجود دارد:

آلوپورینول (Allopurinol) که برای درمان نقرس و پائین آوردن سطح اسید اوریک در بدن، به کار می رود، سطح خونی داروی آزاتیوپرین را افزایش می دهد. بنابر این مصرف آن دو دارو به طور همزمان، می تواند خطرناک باشد. پس باید با دقت میزان دوز مصرفی آزاتیوپرین مشخص گردد.
بعضی از داروهای ضد فشار خون (همانند کاپتوپریل و انالاپریل) و سولفاسالازین نیز با آزاتیوپرین تداخل دارویی دارند.
به طور معمول آزاتیوپرین را می توان همراه با داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی مصرف کرد به این شرط که کلیه های مصرف کننده سالم باشند.
انجام واکسیناسیون با اکثر واکسن ها در موقع مصرف آزاتیوپرین بلامانع می باشد.
با توجه به عوارض کبدی، می باید از نوشیدن مشروبات الکلی به هنگام مصرف آزاتیوپرین خودداری نمود.

منع مصرف داروی آزاتیوپرین

در موارد: حساسیت شدید در موقع حاملگی، وجود بیماری های کبدی و کلیوی و مشکلات خونی در بیمار، داروی آزاتیوپرین می باید با احتیاط مصرف شود.

شرایط نگهداری

قرص آزاتیوپرین Azathioprine به دور از تابش مستقیم نور، در دمای 25 تا 30 درجه سانتی گراد می باید نگهداری شود. همچنین مکان نگهداری قرص آزاتیوپرین می باید دور از دسترس کودکان باشد.